Malware là gì và làm thế nào để phòng chống hiệu quả?

1. Malware là gì?

Malware hay còn gọi là “Malicious Software,” nghĩa là phần mềm độc hại. Đây là thuật ngữ dùng để mô tả các phần mềm được tạo ra bởi tin tặc với mục đích xâm nhập vào hệ thống máy tính và gây thiệt hại cho người sở hữu. Malware có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và thường khiến nạn nhân phải gánh chịu những tổn thất lớn.

2. Malware có những loại nào?

Malware là thuật ngữ chung để chỉ các mối đe dọa mà các hệ thống máy tính, từ cá nhân đến máy chủ, có thể gặp phải và chúng được chia thành nhiều loại, bao gồm:

Virus

Virus là một nhánh nhỏ của Malware và là thuật ngữ quen thuộc với người dùng máy tính. Chúng thường được gắn kèm vào một file nào đó trên máy tính, và khi người dùng mở file đó, tùy theo mục đích của kẻ tạo ra, virus có thể gây hại cho hệ thống. Các dấu hiệu phổ biến khi máy tính nhiễm virus bao gồm hiệu suất giảm, tốc độ truy cập Internet chậm, và mất mát dữ liệu cá nhân.

Worm

Worm là một loại Malware có khả năng lây lan và tự nhân bản rất nhanh khi đã xâm nhập vào hệ thống. Khác với virus, worm không cần vật chủ mà có thể lây nhiễm qua các file tải về hoặc kết nối mạng trước khi tự nhân bản và lan rộng. Worm có thể làm cho thiết bị hoạt động không ổn định và gây mất dữ liệu cá nhân.

Trojan

Trojan thường được ngụy trang dưới dạng các phần mềm có vẻ hữu ích cho máy tính. Khi người dùng tải về và cài đặt phần mềm chứa Trojan, chúng có thể truy cập vào các dữ liệu nhạy cảm, thay đổi, chặn hoặc thậm chí xóa dữ liệu đó. Điều này khiến cho hiệu năng của thiết bị bị giảm sút nghiêm trọng. Khác với Virus và Worm, Trojan không có khả năng tự nhân bản.

Spyware

Spyware là một dạng Malware được thiết kế để chạy ngầm trên máy tính và bí mật gửi tất cả các dữ liệu thu thập được về cho kẻ tạo ra nó. Điều này không chỉ làm giảm hiệu suất của thiết bị mà còn nhắm vào các thông tin nhạy cảm, cho phép kẻ tấn công truy cập từ xa vào thiết bị bị lây nhiễm. Spyware thường được sử dụng để đánh cắp thông tin tài chính hoặc cá nhân. Một trong những loại Spyware phổ biến nhất là Keylogger, có thể ghi lại các thao tác bàn phím để lấy mật khẩu và các thông tin cá nhân khác.

Adware

Adware là một loại Malware được sử dụng để thu thập thông tin cá nhân trên máy tính và sau đó hiển thị nhiều loại quảng cáo trên thiết bị bị lây nhiễm. Nó có thể điều hướng trình duyệt web của bạn đến các trang web không an toàn và thậm chí có thể chứa Trojan hoặc Spyware. Ngoài ra, Adware thường khiến máy tính của bạn chạy chậm đi một cách rõ rệt.

Ransomware

Ransomware còn nguy hiểm hơn cả Spyware và Adware. Sau khi xâm nhập vào máy tính của nạn nhân và chiếm đoạt các thông tin nhạy cảm, Ransomware sẽ khóa và mã hóa dữ liệu, khiến nạn nhân không thể truy cập được. Khi đó, kẻ tấn công sẽ yêu cầu nạn nhân trả một khoản tiền chuộc để nhận được mã khóa, cho phép họ khôi phục lại dữ liệu.

3. Dấu hiệu nhận biết 

• Quảng cáo pop-up xuất hiện liên tục và không thể tắt: Đây là dấu hiệu cho thấy adware đã xâm nhập vào máy tính hoặc trang web của bạn. Các banner quảng cáo liên tục xuất hiện, và càng cố tắt chúng, chúng lại càng xuất hiện nhiều hơn.
• Link dẫn đến trang web không liên quan: Khi bạn nhấp vào một đường dẫn mà nó lại đưa bạn đến một trang web lạ với nội dung không liên quan, hoặc thậm chí là ra khỏi phạm vi trang web ban đầu, đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề bảo mật.
• Website đột nhiên bị giảm traffic: Nếu bạn thấy lượng truy cập vào website giảm đột ngột, rất có thể là do các công cụ tìm kiếm đã phát hiện mã độc trên trang web của bạn và loại bỏ nó khỏi kết quả tìm kiếm. Điều này khiến khách hàng hoặc người dùng không thể tìm thấy và truy cập vào website của bạn.
• Phần mềm bảo mật liên tục báo lỗi: Khi phần mềm bảo mật liên tục cảnh báo lỗi, đó là dấu hiệu rõ ràng cho thấy máy tính hoặc website của bạn đang gặp các sự cố không mong đợi.
• Xuất hiện comment và liên kết spam: Nếu các bài viết trên blog hoặc tin tức của bạn bắt đầu nhận được những bình luận lạ, thường bằng ngôn ngữ khác hoặc không phải do người thật viết, đây có thể là kết quả của các chương trình spam liên kết tự động từ Malware nhằm phá hoại và làm giảm chất lượng website của bạn.

4. Cách phòng tránh Malware

• Hãy thận trọng với các trang web có tên miền kết thúc bằng những chữ cái riêng lẻ hoặc các đuôi không phổ biến như .com, .vn, hay .org.
• Chú ý đến các dấu hiệu sớm của việc nhiễm Malware trên máy tính để kịp thời ngăn chặn sự xâm nhập.
• Tránh nhấp vào các quảng cáo pop-up khi duyệt web.
• Không mở các tệp đính kèm lạ trong email..
• Tránh cài đặt phần mềm không chính thống và ứng dụng lạ từ các trang web trôi nổi, thiếu uy tín
• Luôn cập nhật hệ điều hành, ứng dụng, và plugin thường xuyên.
• Chỉ tải ứng dụng có lượt tải cao và xếp hạng tốt từ Google Play hoặc Apple Store.
• Tránh cài đặt ứng dụng từ nguồn bên thứ ba; nếu sử dụng thiết bị Android, vào Cài đặt > Bảo mật > Tắt cài đặt từ nguồn không xác định để phòng tránh.
• Không nhấp vào các liên kết không rõ nguồn gốc trong email, tin nhắn hoặc văn bản.